wtorek, 11 października 2016

Stacy Schiff „Kleopatra. Biografia”

Stacy Schiff, Kleopatra, Okres ochronny na czarownice, Carmaniola
"The Death of Cleopatra" Guido Cagnacci (1601–1663) Źródło: Wikimedia
            Sława ojczyzny

„Wiele rzeźb przedstawia ludzi zabijających lwy, ale gdyby to lwy były rzeźbiarzami, wyglądałoby to zapewne inaczej”.

Ezop

Kiedy mowa o najsławniejszych władczyniach Egiptu zawsze przychodzą mi na myśl trzy kobiety: Hatszepsut – kobieta-faraon, słynąca z nieziemskiej urody Nefertiti oraz Kleopatra VII – kochanka Cezara i Antoniusza, których przywiodła do zguby i która wybrała śmierć zamiast niewoli. Tak, tak, to pierwsze, co mi przychodzi na myśl, kiedy o tej postaci historycznej pomyślę. Podejrzewam, że nie tylko mnie, bowiem jej postać przez wieki obrosła w tyle legend i bajań, że przysłoniły one rzeczywistą władczynię i kobietę. 

Stacy Schiff, która jest autorką biografii Kleopatry VII, postanowiła z mnóstwa oszczerstw i niewielu świadczących pozytywnie, potwierdzonych, faktów zrekonstruować życie i postać wielkiej władczyni Egiptu.

Historię Kleopatry pisali nieprzychylni jej Rzymianie. Nie szczędzili jej kalumni ani historycy ani poeci, a każdy kolejny dodawał swoje trzy grosze do tego, co napisali poprzednicy. Stąd też, w oczach przyszłych pokoleń, powstał obraz pięknej i przebiegłej manipulatorki, która wykorzystując walory ciała żerowała na słabościach mężczyzn poduszczając ich do czynów, które przyczyniły się do ich zguby.

Stacy Schiff, Kleopatra, Okres ochronny na czarownice, Carmaniola
"Cleopatra"  John William Waterhouse (1849–1917) Źródło: Wikimedia
„Należy do przegranych, o których historia pamięta, ale nie z tych powodów, co trzeba. Wszyscy mitotwórcy opowiedzieli się po jednej stronie”[1] – pisze autorka biografii i stara się ukazać Kleopatrę nie jako rozwiązłą i nienasyconą seksualnie samicę, czarownicę, która zarzuciła magiczne sieci na najważniejszych mężczyzn z jej epoki, ale jako inteligentną, doskonale wykształconą kobietę, która potrafiła nie tylko decydować o swoim życiu, lecz także doskonale zarządzać olbrzymim państwem, które w okresie jej rządów przeżywało okres świetnego rozkwitu.

Ogromnym plusem książki Schiff jest szeroko opisany obraz świata i ludzi, wśród których żyła i działała Kleopatra. Autorka ukazuje nie tylko wygląd i zwyczaje panujące w Aleksandrii i Egipcie, lecz także przenosi nas do starożytnego Rzymu i czyni porównania obu tych światów. Bardzo obrazowo zresztą.

„Pod względem liczby mieszkańców Rzym wyprzedził niedawno Aleksandrię. W 46 roku zamieszkiwał go prawie milion ludzi. Pod wszystkimi innymi względami był zapadłą dziurą. Bezpański pies mógł tu wciąż jeszcze przywlec jakąś ludzką rękę i rzucić pod stół, a wół potrafił wtargnąć do jadalni. przeniesienie się tutaj można by porównać z podróżą z Wersalu do osiemnastowiecznej Filadelfii. W Aleksandrii widziało się na każdym kroku wspaniałą przeszłość. Wspaniałej przyszłości Rzymu nie dało się dostrzec z miejsca zakwaterowania Kleopatry. Stary Świat wciąż jeszcze można było pomylić z Nowym”[2].

Szczególną uwagę zwraca również na fakt zupełnie odmiennej sytuacji kobiet w Rzymie, gdzie istoty płci żeńskiej były traktowane jak zabawki lub dzieci, i w Egipcie, gdzie kobiety cieszyły się wolnością i prawami na równi z mężczyznami. Przyzwyczajona do swobód, doskonale wykształcona władczyni, dysponująca na dodatek niezmierzonymi bogactwami, których dostarczała świetnie prosperująca pod jej rządami gospodarka Egiptu nie mogła liczyć na pozytywną opinię zazdrosnych o wiedzę i majątek Rzymian. Łatwiej jej było przypiąć łatkę „rozpustnicy” niż uznać wielkość umysłu.

Stacy Schiff, Kleopatra, Okres ochronny na czarownice, Carmaniola
Kleopatra Źródło: Wikimedia
W opowieści Schiff o Kleopatrze występują nie tylko Juliusz Cezar, Antoniusz czy Oktawian. Wiele dowiemy się także o zaciekłym wrogu egipskiej władczyni jakim był Cyceron czy też o władcy Judei – Herodzie. Wielokrotnie na kartach książki pojawiają się dziejopisarze, którzy przyczynili się do zafałszowania obrazu Kleopatry. Autorka tropi wszelkiego rodzaju zapisy i notatki szukając nie tylko prawdy historycznej ale i przyczyn, dla których jedna z największych egipskich władczyń – niebędąca zresztą Egipcjanką, lecz Macedonką – przeszła do legendy jako symbol rozwiązłości i zdrady.

Schiff jednocześnie demitologizuje postać Kleopatry odzierając ją z przypisywanej jej piękności i magicznej władzy nad mężczyznami i zarazem buduje obraz mądrej i potężnej władczyni, która zdziałała wiele dla dobra swojego kraju, ale której nie sprzyjał los. Odbierając jej ulotne piękno, które przypisywali jej mężczyźni oddaje hołd jej inteligencji,  wykształceniu i umiejętności sprawowania władzy. Władczyni ta w pełni zasłużyła na swoje imię oznaczające po grecku "sława ojczyzny".


 
Stacy Schiff, Kleopatra, Okres ochronny na czarownice, Carmaniola
Stacy Schiff „Kleopatra. Biografia”
- - -
[1] Stacy Schiff, „Kleopatra. Biografia”, przeł. Hanna Jankowska, W.A.B., 2013, s. 293.
[2] Tamże, s. 104-105






Brak komentarzy:

Prześlij komentarz